نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رقیه ابراهیمی شهرآباد ¹
• طاهره صادقی ²

¹ دکتری زبان و ادبیات فارسی، مدرس نمایندگی المصطفی در استان مرکزی (آشتیان)

² مدرس مجتمع آموزش عالی بنت الهدی وابسته به جامعه المصطفی

چکیده

در آموزش زبان، گنجینۀ لغات و گسترش آن نقشی مهم در یادگیری دارد. یکی از شیوه‌های افزایش واژگان ساخت کلمات هم خانواده است. واژگان زبان فارسی در اثر ترکیب با «وندها» در ساختاری تازه بروز می‌یابند. گاهی این وندها، واژگان جدیدی را می‌سازند و گاهی فقط دایرۀ شمول معنایی آن کم و زیاد می‌شود، بدون آنکه واژۀ جدیدی عرضه شود. وندها بسیار متنوع هستند و معناهای گوناگونی دارند. یکی از روابط معنایی حاکم میان واژه‌ها، رابطۀ «هم خانوادگی» است. در کتب دستوری کمتر به این موضوع پرداخته شده است که کدام دسته از وندها می‌توانند کلمات هم خانواده بسازند. برخی به خطا تمام وندها را جزو وندهای هم خانواده ساز معرفی نموده‌اند که البته اینگونه نیست. جهت رسیدن به این مسأله باید شناختی کلی دربارۀ وندها عرضه شود. این مسأله از آن جهت اهمیت دارد که برخی از وندها «تصریفی» هستند و کلمات جدید نمی‌سازند و فقط واژه را برای پذیرش نقش جدید در جمله آماده می‌نمایند. این دسته از وندها به هیچ وجه نمی‌توانند کلمات هم خانواده بسازند. برخی دیگر نیز که به وندهای اشتقاقی معروفند در دایره وندهای هم خانواده ساز قرار می‌گیرند. به سبب اهمیت این موضوع در آموزش زبان، در این مقاله با بررسی ساختمان کلمات، انواع وندهای هم خانواده ساز و کاربرد معنایی آن ها بیان می‌شود

کلیدواژه‌ها

• کلمات هم خانواده
• تکواژهای تصریفی
• تکواژهای اشتقاقی